Αρχαία Στάγειρα

stageira 01

Ιστορία

Τα  Αρχαία Στάγειρα  βρίσκονται περί τα 700 μ. ΒΑ του σημερινού οικισμού της Ολυμπιάδας, σε μια μικρή, ορεινή και όμορφη χερσόνησο που ονομάζεται «Λιοτόπι». Η πόλη καταλάμβανε και τους δύο λόφους αυτής της χερσονήσου, τον παραθαλάσσιο δηλαδή κι ένα μεγαλύτερο νότιο, που χωρίζονται μεταξύ τους με χαμηλό αυχένα. Η θέση της πόλης, που είναι σε όλους γνωστή ως η πατρίδα του Αριστοτέλη, ταυτίζεται με βεβαιότητα τόσο από τις αναφορές των αρχαίων συγγραφέων, όσο και από τις έρευνες σύγχρονων μελετητών. Οι αρχαίες μαρτυρίες είναι σαφείς : Δίνουν την απόσταση της πόλης από την αρχαία Άκανθο νοτιότερα, αναφέρουν ότι αυτή ήταν παραθαλάσσια και, το σημαντικότερο, τις περισσότερες φορές μιλούν για ένα μικρό νησάκι απέναντι από τα Στάγειρα, που έφερε το όνομα «Κάπρος». (Το ίδιο όνομα παραδίδεται και για το λιμάνι της αρχαίας πόλης, που πιθανότατα ταυτίζεται με τον κόλπο της Ολυμπιάδας, ενώ και τα νομίσματα των Σταγείρων έφεραν παράσταση Κάπρου). Το μοναδικό πράγματι νησάκι που υπάρχει στην περιοχή είναι ο σημερινός «Καυκανάς», που απέχει μόλις 1,5 ναυτ. μίλια από την αρχαία πόλη. Σήμερα είναι ακατοίκητο και μαζεύει όλους τους γλάρους της περιοχής, από τα ερείπια όμως που υπάρχουν εκεί, φαίνεται ότι είχε κατοικηθεί από τα κλασσικά μέχρι τα μεσοβυζαντινά χρόνια. Πιο χαρακτηριστικά από τα ερείπια αυτά είναι δύο μεγάλες υδατοδεξαμενές κι ένα οικοδόμημα των βυζαντινών χρόνων που βρίσκονται στο δυτικό άκρο του νησιού.

Ιστορικά δεδομένα για τα αρχαία Στάγειρα

Η πόλη ιδρύθηκε το 655 π.Χ. από Ίωνες αποίκους της νήσου Άνδρου, ενώ λίγο αργότερα εγκαταστάθηκαν και Χαλκιδείς άποικοι. Οι Σταγειρίτες έγιναν εξ’ανάγκης σύμμαχοι των Περσών στους Μηδικούς πολέμους και υστερότερα, μετά τους Περσικούς πολέμους προσχώρησαν στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία, συνεισφέροντας στο κοινό ταμείο. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο  και συγκεκριμένα το 424 π.Χ. η πόλη αποστάτησε από τους Αθηναίους και συμμάχησε με τους Σπαρτιάτες. Το γεγονός εξόργισε τους Αθηναίους, οι οποίοι και έσπευσαν να πολιορκήσουν την πόλη, δίχως όμως αποτέλεσμα. Αργότερα τα Στάγειρα προσχώρησαν στο κοινό των Χαλκιδέων, στην συνομοσπονδία δηλ. όλων των πόλεων της Χαλκιδικής, που είχε έδρα την Όλυνθο. Το 349 π.Χ. η πόλη πολιορκήθηκε και στη συνέχεια υπέκυψε στο βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β’, ο οποίος και την κατέστρεψε ολοσχερώς για να την επανιδρύσει όμως λίγα χρόνια αργότερα ο ίδιος, προς τιμήν του Φιλόσοφου Αριστοτέλη ο οποίος διετέλεσε δάσκαλος του γιου του, Μεγάλου Αλεξάνδρου. Φαίνεται  όμως ότι η καταστροφή αυτή από τον Φίλιππο σηματοδότησε ήδη την αρχή της παρακμής της πόλης, η οποία άρχισε να φθίνει συνεχώς. Εικάζεται ότι η πόλη υποτάχθηκε μαζί με την υπόλοιπη Μακεδονία, το 168 π.Χ., στους Ρωμαίους, ενώ τον 1ο μ.Χ. αιώνα ήταν ήδη ακατοίκητη. (Ο γεωγράφος Στράβων, που έζησε στα χρόνια του Χριστού, σημειώνει ότι στην εποχή του τα Στάγειρα ήταν ήδη ερημωμένα. Η επόμενη πληροφορία προέρχεται από ένα αρχαίο νόμισμα του 1079 μ.Χ. στο οποίο αναφέρεται το χωριό «Λιμπίσδια» το οποίο πρέπει να ταυτίζεται με τον Μεσαιωνικό οικισμό που έφερε το όνομα «Λιβασδιάς» και αργότερα «Λιψάσδα», που υπήρχε στη θέση «Λιοτόπι», όπου προϋπήρχαν τα Αρχαία Στον οικισμό αυτόν ανήκουν προφανώς λίγα χτίσματα στην κορυφή του Βόρειου Λόφου καθώς και το βυζαντινό τείχος που φράσσει, στην αρχή του, τον ίδιο λόφο.

Αριστοτέλης

Γεννήθηκε στα Στάγειρα το 384 π.Χ.. Πατέρας του ήταν ο Νικόμαχος, γιατρός του βασιλιά Αμύντα Β’ και μητέρα του η Φαιστίς ή Φαιστιάς. Οι γονείς του πέθαναν νωρίς και την φροντίδα του μικρού Αριστοτέλη ανέλαβε ο Πρόξενος, συγγενής του από τον Αταρνέα μια πόλη της Μυσίας. Σε ηλικία 18 ετών κατέβηκε από τα Στάγειρα στην Αθήνα, όπου και φοίτησε για 20 ολόκληρα χρόνια στην Πλατωνική Ακαδημία, μέχρι δηλαδή τον θάνατο του Πλάτωνα το 347 π.Χ.. Λίγο πριν ο Αριστοτέλης είχε ιδρύσει σχολή στη Άσσο της Τρωάδας ως παράρτημα της Ακαδημίας. Τότε παντρεύτηκε και την Πυθιάδα από τον Αταρνέα. Στην περιοχή της Τρωάδας έμεινε τρία χρόνια και κατόπιν πέρασε στην Λέσβο, όπου συνδέθηκε φιλικά με τον Θεόφραστο τον οποίο και άφησε αργότερα στην σχολή της Αθήνας. Στην Λέσβο έμεινε δυο χρόνια, μέχρι το 343 π.Χ., οπότε και τον κάλεσε στην Πέλλα ο Φίλιππος ο Β’, ως δάσκαλο του γιου του Αλεξάνδρου. Η Εκπαίδευση του Αλεξάνδρου κράτησε τρία χρόνια, μέχρι το 340 π.Χ.. Στην συνέχεια ο Αριστοτέλης αποσύρθηκε στα Στάγειρα, όπου και ξαναπαντρεύτηκε, αυτή τη φορά με την συμπατριώτισσα του Χερφυλλίδα (ή Ερπυλλίδα). Στην Αθήνα επέστρεψε το 335 π.Χ., οπότε και ίδρυσε δική του σχολή, το «Λύκειο», που αργότερα ονομάστηκε Περίπατος. Διηύθυνε την σχολή αυτή για δώδεκα χρόνια, διάστημα στο οποίο συντελέστηκε ολόκληρο το θαυμαστό του έργο. Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου, κατηγορήθηκε από τους εχθρούς «επί ασέβεια» και κατέφυγε στην Χαλκίδα όπου είχε ένα κτήμα, κληρονομιά από την μητέρα του. Εκεί στην Χαλκίδα και σε ηλικία 63 ετών, τον βρήκε ο θάνατος το 322 π.Χ.. Άφησε δύο παιδιά, την Πυθιάδα και τον Νικόμαχο. Σύμφωνα με μια μεταγενέστερη παράδοση, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη στην  Χαλκίδα, οι Σταγειρίτες μετέφεραν επισήμως και έθαψαν τα οστά του μέσα στην πόλη τους. Αναφέρεται ότι έγινε τότε μεγαλοπρεπής τελετή, ότι ιδρύθηκε μεγάλος βωμός στον τάφο του φιλοσόφου και ότι καθιερώθηκε προς τιμήν του ετήσια γιορτή, τα «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΑ».

Το ιστορικό των ανασκαφών

Πριν αρχίσουν οι ανασκαφές στα αρχαία Στάγειρα, το 1990, ορατά ήταν μόνο τα ίχνη της μεσαιωνικής κατοίκησης στον Βόρειο Λόφο (κυρίως το βυζαντινό διατείχισμα), ενώ από την αρχαιότερη πόλη των Σταγείρων, ελάχιστα ίχνη διακρίνονταν, μέσα στην πυκνή δασώδη βλάστηση. Τα κοινοτικά συμβούλια της Ολυμπιάδας από χρόνια πάσχιζαν να πείσουν την Αρχαιολογική Υπηρεσία να ξεκινήσει τις ανασκαφές στην πατρίδα του Αριστοτέλη. Μια πρώτη, μικρής κλίμακας και ολιγοήμερη ανασκαφική προσπάθεια αναλήφθηκε το 1968, από τον τότε διευθυντή του μουσείου Θεσσαλονίκης Φ. Πέτσα. Διενεργήθηκαν τότε έρευνες σε δύο σημεία, εκτός των ορίων της τειχισμένης πόλης :στον κολπίσκο της «Συκιάς», όπου αποκαλύφτηκαν αναλημματικοί τοίχοι της κλασικής περιόδου και στην θέση «Βίνα», όπου ήρθε στο φως ένας κυκλικός πύργος. Αφορμή, γιαυτή την προσπάθεια είχε σταθεί τότε η ανεύρεση κυρίως ενός ημίεργου αγάλματος κούρου, που ανασύρθηκε από ιδιώτη στον κολπίσκο του «Λιοτοπίου». Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερα από είκοσι χρόνια, από την πρώτη εκείνη ανασκαφική προσπάθεια, για να ξαναρχίσουν με συστηματικό πλέον τρόπο, οι ανασκαφές στα αρχαία Στάγειρα. Η έναρξή τους έγινε, με δοκιμαστικές και διερευνητικές τομές, τον Σεπτέμβριο του 1990. Τα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα εκείνης της έρευνας δημιούργησαν τις ευνοϊκές προϋποθέσεις για την συνέχιση των ανασκαφών, οι οποίες διεξάγονται κανονικά μέχρι σήμερα.

 

Επικοινωνήστε μαζί μας

Ξενοδοχείο Λιοτόπι

Ολυμπιάδα, 57 014, Δήμος Αριστοτέλη

Χαλκιδική, Ελλάδα

Τηλέφωνο +30 23760 51257, +30 23760 51255

Κινητό Τηλέφωνο +30 6979 307 745

         Email hotel.liotopi@gmail.com
IHA DB GRPLEXI 1athinorama alpha guide hotel liotopi.png


instagram-icon  tripadvisor icon  facebook icon  youtube icon  vimeo icon